Trabzon’da Türkiye’nin en maliyetli şehir içi yollarından biri sayılan Kanuni Bulvarı’nın Boztepe Mahallesi’nden geçen kısmındaki tarihi tescilli bina, yol çalışmalarında hasar gördüğü sebebiyle Karayolları 10. Bölge tarafından yıkıldı. Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği Başkanı Doç. Dr. Coşkun Erüz “O bina yanlış müdahalelerle yok edildi. Yapıda her hangi bir deformasyon yoktu, dönemine ait her türlü unsurları barındıran bir konaktı. Bir anda olduğu yerden kaldırıldı” dedi.
Trabzon, günlerdir doğal sit alanı Boztepe Mahallesi’ndeki tarihi tescilli binanın nasıl ve neden yıkıldığını konuşuyor. Türkiye’nin en maliyetli şehir içi yollarından biri sayılan 2,5 milyar liraya mal edildiği bilinen Kanuni Bulvarı’nın geçtiği Boztepe’de viyadüklerin hemen alt tarafında bulunan Trabzon’un kent kimliğini yansıtan tescilli bina Karayolları 10. Bölge tarafından yıkıldı.
20. yüzyılın başlarında yapıldığı bilinen, koruma altında olması gereken binanın yol yapım çalışmalarında hasar gördüğü ve bu nedenle yıkıldığı iddia edildi. Tarihi binanın yıkılması, sosyal medyadaki tepkilerle gündem oldu. Binanın önceki halinin ve yok olduğu yerin fotoğrafı yüzlerce kez paylaşıldı, “Aslına uygun restore edildi” yorumları yapıldı.
“BULVAR ŞEHRİN SİLUETİNİ MAHVETTİ”
Tarihi binanın tescillenmesini sağlayan Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği Başkanı Doç. Dr. Coşkun Erüz, yaşanılan süreci SÖZCÜ’ye anlattı. Kanuni Bulvarı’nın doğal sit alanı Boztepe Mahallesinden viyadüklerle geçen kısmının Boztepe’nin siluetini mahvettiğini savunan Erüz, şunları söyledi:
– Boztepe Trabzon’un ilk yerleşim alanlarından, tarihi mahallelerinden birisi. Boztepe viyadükleri yapılırken kazı alanından 6 bin yıl öncesine ait iki adet mızrak çıkmıştı. Şu anda o mızraklar Ticaret Odası’nın İpek Yolu müzesinde bulunuyor. Boztepe ayrıca tarihi İpek Yolu’nun denize ulaştığı ana hat üzerinde bulunuyor. Bu tarihi mahalle Trabzon’un önemli konaklarının, yapılarının bulunduğu bir coğrafya idi. Boztepe’nin tarihi konaklarını son 50 yılda maalesef apartmanlara kurban ettik. Trabzon’da ulaşımı rahatlatmak için üçüncü bir güney yolu yapıldı. Kanuni Bulvarı diye adlandırılan yeni bir aks geliştirildi. Şehrin trafiğini belki rahatlatacak ama şehrin Boztepe gibi tarihi siluetini de büyük oranda mahvetti yok etti. Alternatifi varken maalesef viyadükler getirilip Boztepe’nin bağrına sapladı. Boztepe, viyadük tepe oldu.
BETON KAZIK ÇAKARKEN ÇATLADI
Tarihi binanın tescil ve yıkım sürecini anlatan Erüz, şöyle devam etti:
– Viyadükler yapılmadan önce biz Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği olarak Trabzon’un semtlerini dolaşarak orada bulunan tarihi eserleri, tarihi alanları tespit etmek, nitelikli olanları da koruma altına alınarak geleceğe taşınması için çalışma başlattık. Bunlar tarihi eser olduğu kadar insanların da kültür mirası ve bir şekilde korunması gerekiyor. Boztepe mahallesinde bir tespit çalışması yaptık ve viyadüklerin geçtiği bölgede yaklaşık 10 civarında tarihi yapının tescil edilmesi konusunda bir raporlama yaptık. Koruma kurulundan talepte bulunduk. Ne yazık ki birçoğu uygun görülmedi. Ancak yakın zamanda yıkılan bina tescillendi, nitelikli bir tarihi eser olarak koruma altına alındı.
– Yapı yol yapılırken korundu, meydanla bağlantı yolu yapılması sırasında nasıl olduysa tarihi yapının ön tarafına 15 civarında beton kazık çakıldı. Heyelanı önleyebilmek için büyük beton kazıklarla oradaki zemini dengelemeye çalıştılar. Tarihi yapıda çatlamalar meydana geldi. Yapının korunamayacağını düşünerek yıkıldı. Yapılırken planlanması gerekiyordu. Gerçekten de Boztepe’ye, Trabzon’a kimlik katan, Trabzon’un mimarisini çok iyi yansıtan bir binaydı. Bütüncül olarak her şeyiyle korunan bir binaydı. Yapıda her hangi bir deformasyon yoktu, dönemine ait her türlü unsurları barındıran bir konaktı. Bir anda olduğu yerden kaldırıldı.
“BİNA YANLIŞ MÜDAHALELERLE YOK EDİLDİ”
Tarihi konağın yeniden aynı yerine yapılması gerektiğini savunan Doç. Dr. Erüz, değerlendirmesine şöyle devam etti:
– Yapının yeri boş duruyor. İstenirse belki aslı değil ama o yapı yeniden yapılmak suretiyle tekrar oraya konulabilir. Bazı malzemeleri duruyordur. 20. yüzyılın başlarında yapılmış bir bina idi. Klasik Trabzon’un geleneksel kent konak mimarisine özgün bir eserdi. Bahçeli, küçük taşlık avlusu olan bodrumuyla iki kattan oluşan çok özel bir konaktı. Viyadüğün o çirkin görüntüsü biraz daha yumuşatılabilir. Yaşatılırsa Trabzon mimarisi o eseri tekrar kazanmış olur. O bina yanlış müdahalelerle yok edildi. Bir başka yere yapılması doğru değildir, tarihi eser başka bir yere yapılmaz, bulunduğu yerin kimliğidir. Trabzon kamuoyunda çok büyük tepki çekti, gündem oldu. Halkın bu tepkisine cevap verecek olan Karayollarıdır, kamu erkidir. Zor bir şey değil, halkın duyarlılığına cevap vererek o bina yeniden aynı yerine yapılmalıdır.
MAHALLELİ DE YIKIMA TEPKİLİ
Mahallede yaşayan vatandaşlar da yol çalışması yapılınca tarihi binanın duvarlarının çatladığını ifade ettiler. Binanın bir anda yok olduğunu söyleyen mahalleli, “Burayı yıktılar, yapacaklar diyebiliyoruz ama bunlar böyle yıkılıp gidiyor. İki tane vardı, birisi yıkıldı. Kazıklar dikildi, evin etrafına çit çektiler, taşlarını numaralandırdılar, tekrar yapılacak diye alıp gittiler. Buranın görüntüsü bozuldu. Doğayı yok ettiler, her yeri yok ettiler, alttan tünel açabilirdiler ama gökten yukarı bir ucube yaptılar. Böyle bir tane değil, Trabzon’un çok fazla tarihi binası yıkıldı, Trabzon’un eski özelliği, güzelliği kayboldu. Trabzon’un hiçbir özelliği kalmadı” dedi.
“ANNEM BURADAN GEÇMEK DAHİ İSTEMİYOR”
Öte yandan 1962 yılında o evde dünyaya gelen Aydın Gençoğlu, sosyal medyada yaptığı açıklamada binanın istimlak bedeli ödenerek yıkıldığını belirterek, şu ifadelere yer verdi:
– Babam (1925) amcalarım, halalarım. Ben (1962) kardeşlerim bu evde dünyaya geldik. Yol inşaatı bu mıntıkaya geldiğinde bizlere evin boşaltılması konusunda tebligat yapıldı. Bu arada anıtlar kurulundan tarihi eser olduğuna dair kurul raporu verilmesi üzerine yıkılmayacağına çok sevindik. Fakat bu arada binanın yeri haricinde kalan bahçesi kamulaştırıldı, Kanuni yolu projesiyle ilgili tanıdığım biriyle durumu görüştüğümde binanın yıkılacağını söylemesi üzerine ‘Anıtlar Kurulu’nun raporu var, tarihi eser nasıl yıkarsınız’ demem üzerine ‘bunun gibi ne binalar yıktık bunu da başka yere yapmak kaydıyla yıkarız’ dedi zaten durum da malum, Annem 90 yaşında bu mıntıkadan dahi geçmek istemiyor.
